Όταν το άγχος των παιδιών δεν εκτονώνεται, ξεσπάει σε ψυχοσωματικά συμπτώματα
Τα παιδιά συχνά παραπονιούνται για πόνους και ενοχλήσεις και είναι δύσκολο για τους γονείς να γνωρίζουν αν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές οι γονείς προσπαθούν να εντοπίσουν κάποιο ιατρικό θέμα με βάση κάποιο σωματικό σύμπτωμα. Όμως τα παιδιά που αντιμετωπίζουν συναισθηματικά και συμπεριφοριστικά θέματα θα παραπονεθούν για παρόμοια συμπτώματα αλλά συνήθως αν ο γιατρός δεν βρει κάτι οργανικό, οι γονείς δεν θα δώσουν την απαιτούμενη σημασία.
Οι ψυχοσωματικές ασθένειες είναι οργανικά προβλήματα που προκαλούνται από συναισθηματική δυσφορία. Σε βασικά επίπεδα, μπορούμε να εντοπίσουμε τις σωματικές συνέπειες των συναισθημάτων μας όπως το κλάμα όταν είμαστε στεναχωρημένοι ενώ γνωρίζουμε ότι ο σκοπός του είναι να δείξουμε στους κοντινούς μας ότι έχουμε ανάγκη βοήθεια. Όμως τα ψυχοσωματικά είναι κάτι πιο σοβαρό διότι προκαλούν οργανικές αλλαγές που αν δεν επισημανθούν μπορούν να προκαλέσουν ασθένεια. Και πάλι όμως εξυπηρετούν κάποιο σκοπό. Ο συναισθηματικός πόνος που περνάει το σώμα, είναι η προσπάθεια να βρει μια λύση και αυτός είναι ο λόγος που χρησιμοποιούμε σωματικά συμπτώματα την στιγμή που αρνούμαστε ή κρύβουμε το συναισθηματικό στρες.
Κατά την παιδική ηλικία ακούμε παράπονα για ασαφείς ενοχλήσεις, ενώ ο πόνος προσδιορίζεται πιο εύκολα πια στην σχολική ηλικία. Στην ενήλική ζωή έχουμε την ικανότητα να περιγράφουμε με ακρίβεια τον πόνο. Τα πιο συχνά συμπτώματα που αναφέρουν τα παιδιά και οι έφηβοι είναι πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι και την κοιλιά, στην μέση, άγχος, κόπωση, απώλεια όρεξης, αστάθεια, αίσθηση παράλυσης, διπλή όραση, και εν γένει μυϊκοί πόνοι που είναι πραγματικά. Βέβαια αξίζει να αναφέρω ότι η έντονη αγωνία, προκλητικές συμπεριφορές, οι απαιτήσεις της ημέρας του παιδιού εντός και εκτός σχολείου, προβλήματα σε σχολική και ακαδημαϊκή εκπαίδευση, άρνηση για το σχολείο και κοινωνική απόσυρση, η οικογενειακή διχόνοια, χωρισμοί και διαζύγια, είτε συνοδεύουν είτε και προκαλούν ψυχοσωματικά συμπτώματα.
Τα παιδιά που έχουν κατάθλιψη συχνά χάνουν την όρεξή τους για φαγητό, παραπονιόνται για πονοκεφάλους ή στομαχικά άλγη ή θέλουν να κοιμούνται περισσότερο από το σύνηθες. Τα παιδιά που έχουν πολύ θυμό θα ξεσπάσουν και θα συμπεριφέρονται σαν να είναι εκτός ελέγχου σε στιγμές οργής. Τα παιδιά που φοβούνται ή έχουν άγχος μπορεί να έχουν κοιλόπονους ή να χάνουν τον έλεγχο της κύστης τους. Ως ενήλικες, όταν αισθανόμαστε τις πεταλούδες στο στομάχι, ξέρουμε τί σημαίνει αυτή η αίσθηση. Μπορούμε να το εξηγήσουμε. Το αναγνωρίζουμε, το ονομάζουμε άγχος,και προσπαθούμε να το διαχειριστούμε. Για ένα παιδί, είναι διαφορετικό και άβολο και μοιάζει παρόμοιο με τον κοιλόπονο από κάποια ίωση. Άρα, κάθε φορά που ένα παιδί νοιώθει νευρικότητα, το να παραπονεθεί ότι πονάει η κοιλιά του είναι μια εύλογη αντίδραση.
Μας ρωτούν συχνά με αγωνία οι γονείς πώς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους έτσι ώστε να ξέρουν και οι γονείς πότε αυτό που βιώνουν είναι ψυχοσωματικό.
Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι πιο συνήθη σε παιδιά που δεν μπορούν να καταλάβουν, να αναγνωρίσουν και να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους και όσα σκέφτονται. Οπότε σίγουρα στα μικρότερης ηλικίας παιδιά, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και στο φάσμα του αυτισμού είναι πιο συχνά. Επίσης παιδιά που δεν μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματα τους, που αποθαρρύνονται στην εξωτερίκευση όσων έχουν μέσα τους και εκεί που θεωρείται σημάδι αδυναμίας ή αποτυχίας να έχουν ευαισθησίες. Συχνά οι γονείς μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση συμπτωμάτων με τους δικούς τους φόβους και άγχη σχετικά με την υγεία του παιδιού τους. Ιδίως αν το παιδί είχε συνεχή ή χρόνια ιατρικά προβλήματα ή στο παρελθόν για αρκετό καιρό υπήρχαν πάντα θέματα να το ταλαιπωρούν. Γιατροί και επαγγελματίες υγείας μπορεί να προσθέτουν τα δικά τους άγχη του μην τυχόν και δεν εντοπίσουν κάποιο σπάνιο σύνδρομο στην πορεία των επαναλαμβανόμενων εξετάσεων και προτεινόμενων θεραπειών για να βοηθήσουν στον εντοπισμό και την θεραπεία μιας οργανικής βάσης των προβλημάτων και έτσι αμελούν να υπολογίσουν ότι υπάρχει ψυχογενή βάση.
Εφόσον λοιπόν έχει αποκλεισθεί από γιατρό οποιαδήποτε οργανική βάση των σωματικών συμπτωμάτων, ζητάμε από τους γονείς να στρέψουν την προσοχή τους σε άλλες ενδείξεις που εμφανίζει το παιδί. Αν τα παράπονα είναι συστηματικά σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα ή συγκεκριμένες εκδηλώσεις (σχολείο, δραστηριότητα, συναναστροφή με συγκεκριμένους συνομήλικους, κλπ. ), αν παρατηρούν αλλαγή στον τόνο της φωνής ή και στις εκφράσεις του προσώπου τους όταν αναφέρουν την ενόχληση – φόβο, θυμό, θλίψη, στεναχώρια, κλπ. Για παράδειγμα, παιδιά που έχουν άγχος για το σχολείο μπορεί να έχουν συχνά πόνο στην κοιλιά ή δυσκολιότητα που ως δια μαγείας εξαφανίζεται τα σαββατοκύριακα και στις διακοπές.
Όταν μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε ή να ανταποκρινόμαστε στα συναισθήματα των παιδιών μας, τα βοηθάμε να νοιώσουν ότι τα καταλαβαίνουμε και οι πιθανότητες να ανακουφιστούν από την σωματική ενόχληση είναι αρκετές. Επίσης δίνοντάς τους ονομασίες στα συναισθήματα που θεωρούμε εμείς οι ενήλικες ότι μπορεί να αισθάνονται τα παιδιά, τα βοηθάμε να εμπλουτίσουν το συναισθηματικό λεξιλόγιο. Άρα, όταν ένα παιδί νοιώθει τρομαγμένο και του το πεις, μαθαίνει ότι οι πεταλούδες είναι φόβος και έτσι μπορεί να στο πει στο μέλλον.
Είναι μια διαδικασία μάθησης και εξέλιξης τόσο για το παιδί όσο και για τους γονείς ή κηδεμόνες. Μια στάση κατανόησης θα βοηθήσει το παιδί να νοιώσει σιγουριά ώστε να μπορέσει να κουβεντιάσει τα προβλήματά του με τους γονείς του. Πολύ σημαντικό είναι να δώσουμε έμφαση σε αυτά που προκάλεσαν τα συμπτώματα και όχι στα συμπτώματα αυτά καθ` αυτά και έτσι θα μπορέσουν οι ενήλικες να επισημαίνουν με ακρίβεια τη διαφορά μεταξύ οργανικού και συναισθηματικού πόνου. Και μην πάρετε ως δεδομένο ότι εμείς οι ενήλικες γνωρίζουμε πάντα τη διαφορά αυτή.
