Η μαιευτική βία (obstetric violence) είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το παγκόσμιο φαινόμενο της βίας που δέχονται οι γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και κατά την λοχεία.
Λαμβάνει χώρα σε ιδιωτικές και δημόσιες εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης, αφορά στη έλλειψη σεβασμού, καταχρηστική ή καταναγκαστική μεταχείριση εγκύων, επίτοκων και λεχωίδων κατά τη διάρκεια της περιγεννητικής φροντίδας και αποτελεί παραβίαση της αυτονομίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας των γυναικών.
Μερικά παραδείγματα μαιευτικής βίας περιλαμβάνουν ιατρική παραμέληση, λεκτική και σωματική κακοποίηση, ταπείνωση, κραυγές, επιπλήξεις, απειλές και επιθέσεις στη σεξουαλικότητα των γυναικών. Μερικές φορές αυτή η συμπεριφορά χρησιμοποιείται σκόπιμα για να διεκδικήσει την εξουσία, να αφαιρέσει την εξουσία και να κάμψει τις γυναίκες. Εκτέλεση διαδικασιών χωρίς συναίνεση, με εξαναγκαστική συγκατάθεση, ή η επιβολή διαδικασιών με δικαστική απόφαση θεωρούνται επίσης παραδείγματα μαιευτικής βίας. Διαδικασίες που έχουν αναγνωριστεί ως μορφές μαιευτικής βίας είναι εκείνες που επιβάλλονται στις γυναίκες ως ρουτίνα (χωρίς να υπάρχει επιστημονική βάση και τεκμηρίωση) και χωρίς συγκατάθεση μετά από ενημέρωση. Σε αυτά περιλαμβάνονται περιττές καισαρικές τομές και περινεοτομή, μαιευτικοί χειρισμοί χωρίς ανακούφιση από τον πόνο, συλλογικές κολπικές εξετάσεις για εκπαιδευτικούς σκοπούς, περιορισμός των γυναικών στο κρεβάτι τοκετού καθώς και αναγκαστικές στειρώσεις. Η μαιευτική βία χαρακτηρίζεται ως μια μορφή βίας που βασίζεται στο φύλο και αναγνωρίζεται ότι εκτυλίσσεται σε ατομικό ή / και θεσμικό-δομικό επίπεδο.
Το 2007 η Βενεζουέλα έγινε η πρώτη χώρα που ανέπτυξε νομοθεσία σχετικά με τη μαιευτική βία και σήμερα είναι 5 οι χώρες της Λατινικής Αμερικής που διαθέτουν νομική κατοχύρωση για τα δικαιώματα της γυναίκας στην περιγεννητική φροντίδα και το δικαίωμα στις “ανθρώπινες συνθήκες τοκετού”.
Στην Ευρώπη το φαινόμενο μόλις αντιμετωπίστηκε, δημιουργώντας έντονες αντιπαραθέσεις. Είναι σχεδόν αδύνατο για τις γυναίκες να το αναφέρουν, καθώς θεωρείται «φυσιολογικό», τόσο σε ιατρικό όσο και σε νομικό πλαίσιο. Η έκταση αυτού του ζητήματος μετρήθηκε σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες όπου ομάδες της κοινωνίας των πολιτών και οργανώσεις μητέρων αυξάνουν την ευαισθητοποίηση του κοινού συλλέγοντας χιλιάδες τραυματικές ιστορίες κακομεταχείρισης κατά τον τοκετό εντός νοσοκομείων. Οι φωνές των μητέρων έχουν αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις κυβερνήσεις και οι υποστηρικτές απειλούνται και εκφοβίζονται.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας από το 2010, συστηματοποίησε τις προσπάθειες για την αναγνώριση της κατάστασης της περιγεννητικής φροντίδας και έθεσε ως στόχο τη βελτίωση των συνθηκών για τις γυναίκες.
Στην Ελλάδα οι παθογένειες του συστήματος υγείας και στον τομέα της γυναικολογίας ήταν εμφανείς από την πρώτη δεκαετία του 2000, και οι έρευνες υποδείκνυαν ότι το οικονομικό κίνητρο του γιατρού έχει αντικαταστήσει την ατομική επιλογή των γυναικών ως προς το πλάνο και την πορεία του τοκετού τους.
Επιπλέον το επίπεδο του σεβασμού στην περιγεννητική υγεία των γυναικών έχει επιδεινωθεί λόγω της μαζικής εισροής προσφύγων, του κλεισίματος των συνόρων και της παγίδευσης τους σε μια χώρα που υποφέρει από μια μακρά οικονομική κρίση. Η έλλειψη συναίνεσης στον τοκετό και τις απάνθρωπες συνθήκες υποδοχής είναι ο κανόνας που παραβιάζει τα δικαιώματα των μητέρων και των νεογέννητων προσφύγων σύμφωνα με μια έκθεση.
Οι υψηλοί δείκτες καισαρικών τομών(διπλάσιοι από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και τριπλάσιοι από τις διεθνείς συστάσεις) οδήγησαν τον ΠΟΥ να διεξάγει επιτόπια έρευνα το 2016 στα ελληνικά μαιευτήρια, να επαναλάβει τις επείγουσες συστάσεις για μείωση των καισαρικών τομών και να παραγγείλει περεταίρω έρευνα στο Υπουργείο Υγείας.
Η Ευρωπαϊκή Κοινοβουλευτική Συνέλευση τον Οκτώβρη του 2019, με ψήφισμα βασισμένο στην έκθεση της Επιτροπής Ισότητας και Απαγόρευσης των Διακρίσεων, επανέλαβε την υποστήριξή της στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, αναγνώρισε ρητά το φαινόμενο της μαιευτικής βίας, κάλεσε τα κράτη μέλη να αναλάβουν δράση και ενθάρρυνε τις ΜΚΟ να υποστηρίξουν με το έργο τους στους τομείς της ευαισθητοποίησης, της ενημέρωσης αλλά και της συνηγορίας στα θύματα αυτής της μορφής έμφυλης βίας.
Επίσης όλο και περισσότερες γυναίκες ατομικά, επιλέγουν να δημοσιοποιήσουν τις εμπειρίες τους και να καταγγείλουν τις καταχρηστικές συμπεριφορές.
