Τι εννοούμε όταν λέμε ότι οι σχέσεις στην οικογένεια δεν είναι καλές ;
Συνήθως ως κακή σχέση περιγράφουμε την σχέση στην οποία υπάρχει απόσταση μεταξύ των δύο ανθρώπων για οποιοδήποτε λόγο. Αλλά υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Κακή σχέση μπορεί να υπάρξει και όταν αυτοί οι δύο άνθρωποι είναι πολύ κοντά. Μπορεί να ακούγεται περίεργο καθώς η οικειότητα σε μια σχέση υποτίθεται ότι είναι κάτι θεμιτό και καλό. Μέχρι την στιγμή που η λέξη «πολύ» στριμωχτεί σε αυτή την φράση.
Ας κάνουμε ένα πείραμα. Τραβήξτε μια φωτογραφία τον άνθρωπο που σας αρέσει. Κατά προτίμηση τυπώστε την σε μέγεθος κόλλας Α4. Αν έχετε καλή όραση, κοιτάξτε την φωτογραφία από μια απόσταση 1 ½ μέτρου. Είναι βέβαιο ότι μπορείτε να δείτε όλα τα χαρακτηριστικά του ξεκάθαρα. Πιθανώς να νοιώθετε όμορφα κοιτάζοντας την φωτογραφία και να σκέφτεστε αυτό τον άνθρωπο. Είναι πολύ πιθανό να παρατηρήσετε συναισθήματα και επιθυμίες αυτού του προσώπου στη φωτογραφία.
Συχνά έχουμε την ανάγκη να φέρουμε τη φωτογραφία πιο κοντά ή και να την μεγεθύνουμε στις έξυπνες οθόνες μας, για να την παρατηρήσουμε καλύτερα. Βάλτε την πολύ κοντά στο πρόσωπό σας. Σχεδόν κολλητά. Και προσπαθήστε να την ξανακοιτάξετε. Θα δείτε θολές γραμμές και χρωματιστά στίγματα. Αλλά δεν μπορείτε να αναγνωρίσετε την έκφραση του προσώπου του ανθρώπου της φωτογραφίας. Δεν θα μπορέσετε να μαντέψετε τι σκεφτεται και δεν θα βλέπετε καν το πρόσωπό του.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει όταν οι άνθρωποι έρθουν πολύ κοντά. Και εδώ πρέπει να κάνω μια μικρή επισήμανση για να μην ακουστεί λάθος. Όταν ένα ζευγάρι έχει σταθερή και υγιής σχέση αυτό σημαίνει ότι οι σύντροφοι είναι ικανοί να βλέπονται, να εκτιμούν ο ένας τον άλλον και μια αποτελεσματική διαδικασία δίνω και παίρνω είναι καλά εδραιωμένη (κανείς δεν νοιώθει απομονωμένος ή ότι ο άλλος τον χρησιμοποιεί), γνωρίζουν τις διαφορές τους και είναι ικανοί να διαχειριστούν αυτές τις διαφορές και παρουσία τους να παραμένουν αναλλοίωτοι και να επιλέγουν να είναι μαζί. Κάποιες περιόδους μπορεί να έρθουν πραγματικά κοντά. Όπως στο πείραμα με την εικόνα. Αυτή την πολύ κοντινή απόσταση την λέμε συγχώνευση. Αυτή η εμπειρία μπορεί να είναι αρκετά ευχάριστη, γλυκιά, εκπληρωτική και ευρηματική. Στις ταινίες, το συναίσθημα αυτό παρουσιάζεται σαν να διαλύεται το μελάνι μέσα στο νερό, μία ψυχή σε δύο σώματα, να νοιώθουν ο ένας τα συναισθήματα του άλλου, να κάνουν παρόμοιες σκέψεις, και να μην υπάρχουν διακριτά όρια μεταξύ τους.
Σίγουρα είναι ένα οικείο συναίσθημα. Αλλά όσο και εύγευστη να είναι αυτή η συγχώνευση ή η ένωση, ο κόσμος δεν τελειώνει σε ένα άτομο. Και μια υγιής σχέση ποτέ δεν είναι στάσιμη και άκαμπτη αλλά έχει την τάση να αλλάζει : οι δύο απομακρύνονται σε μια άνετη για τους ίδιους απόσταση και μετά πλησιάζουν και πάλι. Σαν τον χορό : ένα βήμα μπροστά, ένα βήμα πίσω. Ορισμένες φορές μπορεί και να αφήσουν τα χέρια, να απομακρυνθούν ή και να γυρίσουν τις πλάτες τους. Ενώ χορεύουν τον ίδιο χορό. Αυτή η συνήθεια στην σχέση μπορεί να αποδειχθεί υγιέστατη. Οι δυσκολίες αρχίζουν να εμφανίζονται όταν αυτοί οι δύο άνθρωποι δεν μπορούν να ξεκολλήσουν μεταξύ τους. Τότε η σχέση παίρνει ποικίλες αλλόκοτες και συχνά τοξικές μορφές.
Θυμηθείτε το πείραμά μας με την εικόνα και προσπαθήστε να εφαρμόσετε αυτό το παράδειγμα σε μια σχέση. Όταν τα περιγράμματα είναι ασαφή, τα όρια γίνονται κι αυτά ασαφή. Και όταν τα όρια είναι ασαφή είναι σχεδόν απίθανο να μην τα καταπατήσεις.
Ας το δούμε κατάματα. Δεν είναι εύκολο να σκεφτείς τον άλλον ως έναν άνθρωπο με τις δικές του ανάγκες και προθέσεις αν δεν μπορείς να τον δεις καθαρά. Με την ίδια λογική, είναι αδύνατον να σεβαστείς αυτό τον άνθρωπο. Πόσο σεβόμαστε μέρη του σώματός μας όπως το αριστερό χέρι ή τον δεξί ώμο ; Αυτά είναι το σώμα σου και δεν μπορούν να ζήσουν την δική τους ζωή ή να έχουν την δική τους βούληση. Λόγω αυτού του τρόπου σκέψης, ένας άνθρωπος μπορεί να πει για τον σημαντικό του άλλον : «Είναι κομμάτι μου».
Σε πολλές περιπτώσεις, δεν είναι απλά μια μεταφορική έννοια. Οι άνθρωποι συχνά καταπατούν τα όρια και μεταθέτουν την ευθύνη της ζωής τους στον άλλον. Αν η σχέση διαλυθεί, μπορεί πραγματικά να νοιώσει ανίκανος για μια περίοδο. Και λόγω αυτού του τρόπου σκέψης, οι σύντροφοι μπορεί να αθετήσουν συμφωνίες και υποσχέσεις. Γι` αυτό υφίστανται στρεβλώσεις δύναμης και ουσίας, κάτι που οδηγεί σε προσβολές, χειρισμούς και ενδοοικογενειακή βία.
Εκεί ξεκινάει η άσχημη διαδικασία όταν ο ένας εκ των δύο, δεν μπορεί να φροντίσει των εαυτό του πρέπει να καταπνίξει τις ανάγκες και τα συναισθήματα του χάριν του άλλου και μετά συναντάει τον εαυτό του σε βαθιά κατάθλιψη. Και ούτω καθεξής. Δυστυχώς η διαδικασία μπορεί να πάρει αναρίθμητες μορφές. Όταν λοιπόν έρχονται για να δουλέψουν τέτοιες σχέσεις, όπου υπάρχει τόση πολύ οικειότητα που είναι αδύνατον να διαχωρίσει και τον άλλον αλλά και τον εαυτό του, το πρώτο που πρέπει να κοιτάξουμε είναι πώς θα αποκτήσει επίγνωση της ατομικότητάς του, πώς θα αναγνωρίσει τα σημεία στα οποία ενώνονται μεταξύ τους και πώς θα εντοπίσουν τρόπους και δυνάμεις για να απομακρυνθούν.
Σε αυτές τις περιπτώσεις η θεραπεία κινείται γύρω από την αποκοπή, ανεξαρτησία, τους αυτό-περιορισμούς και την αντίληψη του εαυτού ως ένα άτομο διαχωρισμένο από όποιον άλλον. Μπορούμε να πούμε ότι είναι και η βάση της θεραπείας. Με μία πρώτη ματιά μπορεί να φαίνεται ότι αυτή η θεραπεία αποσκοπεί στην ολοκλήρωση μιας σχέσης και στο διαζύγιο. Αλλά δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα. Είναι αλήθεια ότι με αυτό τον τρόπο οι άνθρωποι δημιουργούν μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ τους. Αλλά και πάλι, ας θυμηθούμε το πείραμά μας – μόνο σε κάποια απόσταση είναι δυνατόν να δούμε τον άλλον ξεκάθαρα και ανεξάρτητα από τον εαυτό μας.
Όπως και να μπορέσουμε να δούμε και να νοιώσουμε τον εαυτό μας σαν ένα ανεξάρτητο άτομο. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο έξω από την ένωση που περιέγραψα νωρίτερα. Τότε είναι δυνατόν να εξετάσει κατάλληλα την κατάσταση και να πάρει μια απόφαση : Θέλω πραγματικά να μείνω στην σχέση αυτή ; Επιλέγω να είμαι με αυτό το άτομο που βλέπω ; Αυτή η επιλογή θα υπάρξει μόνο όταν το «έχουμε ανάγκη να είμαστε μαζί» δίνει την θέση του στο «επιλέγουμε να είμαστε μαζί». Τότε ένα ζευγάρι έχει την ευκαιρία να δημιουργήσει μια αρμονική σχέση που θα ταιριάζει και στους δύο.
