Η ψυχική ανθεκτικότητα (resilience) είναι η δυνατότητα να ανακάμπτουμε μετά από αντιξοότητες και να διαχειριζόμαστε τα έντονα συναισθήματα που δημιουργούν, να ξαναβρίσκουμε τις δυνάμεις μας μετά από δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, να διατηρούμε την ενέργεια μας για δράση κι επίλυση προβλημάτων όπως επίσης να διατηρούμε την αυτοπεποίθηση μας και την θετική γνώμη για τον εαυτό μας. Επειδή η ανθεκτικότητα περιλαμβάνει σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές, είναι κάτι που μαθαίνεται και αναπτύσσεται. Τον τελευταίο καιρό, το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας (ειδικά από τον κλάδο της θετική ψυχολογίας) έχει αναζωπυρωθεί λόγω της δύσκολης κατάστασης που επικρατεί παγκοσμίως και που συνοδεύεται από ένα συχνά μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Επειδή η ανθεκτικότητα περιλαμβάνει σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές, είναι κάτι που μαθαίνεται και αναπτύσσεται.

Παράγοντες που ενισχύουν την αντοχή

Υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες που συμβάλλουν στην ενδυνάμωση της ψυχικής αντοχής. Χτίζοντας αυτούς τους παράγοντες συστηματικά, θα αυξήσετε την ανθεκτικότητα. Η λέξη κλειδί είναι ‘συστηματικά’. Όπως σε όλα, χρειάζεται να τα χτίζεται καθημερινά έτσι ώστε να  ‘εκπαιδεύσετε τον εγκέφαλο’ σας να αντιδρά αυτομάτως διαφορετικά. Οι παράγοντες – αντοχής  που ακολουθούν και που διαμορφώνουν πολλές από τις πρακτικές για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας είναι ένα μέρος από αυτούς που συμπεριλαμβάνονται σε αντίστοιχα εταιρικά ή ανοικτά προγράμματα που τρέχουμε.

ΣΥΝΔΕΘΕΙΤΕ: Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας που συμβάλει στην ψυχική αντοχή. Η συμβουλή ‘συνδεθείτε’ είναι συχνά η πρώτη στην λίστα των συνιστομένων πρακτικών. Αξιοποιήστε τις επαφές σας. Επιτρέψτε τους να είναι εκεί για εσάς όπως να είστε και εσείς εκεί για εκείνους.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΤΕ ΘΕΤΙΚΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ: έρευνες επιβεβαιώνουν την συμβολή των θετικών συναισθημάτων στην διαχείριση δυσκολιών (ακόμα και τραυματικών γεγονότων), την συντομότερη ‘ανάρρωση’ και την οικοδόμηση ψυχικών αποθεμάτων. Η ενασχόληση με δραστηριότητες που δημιουργούν θετικά συναισθήματα, που προσφέρουν νόημα και ευχαρίστηση είναι απαραίτητη σε μακροχρόνια στρεσσογόνες καταστάσεις. Η ‘καλλιέργεια’ θετικών συναισθημάτων είναι ένας σημαντικός παράγοντας, όχι μόνο στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας, αλλά και της υγείας. Μπορεί να είναι οτιδήποτε: παιχνίδι, κάτι ευχάριστο στο κινητό σας, επαφή με ανθρώπους που σας κάνουν και γελάτε, χόμπι ή/και στρατηγικές χαλάρωσης και ύπνωσης (ή οποιαδήποτε τεχνική που σας κάνει να νιώθετε καλύτερα και σας αποφορτίζει).

ΑΥΞΗΣΤΕ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙΤΕ: Η μεγαλύτερη αίσθηση ελέγχου συνδέεται με μεγαλύτερη ανθεκτικότητα συγκριτικά με τους υπόλοιπους. Η εκμάθηση τεχνικών αυτό-ελέγχου (όπως είναι η ύπνωση, η χαλάρωση, το mindfulness) για την καλύτερη διαχείριση σκέψεων και συναισθημάτων, οι τεχνικές επίλυσης προβλημάτων, η ευελιξία, η δημιουργία στόχων και η στοχευμένη δραστηριοποίηση αυξάνουν την αίσθηση του ελέγχου.

ΕΠΙΔΕΙΞΤΕ ΑΥΤΟΦΡΟΤΙΔΑ: στις δύσκολες περιόδους είναι που χρειάζεται ακόμη περισσότερο να δείξουμε προσοχή στην σωματική και ψυχική αυτό-φροντίδα, λαμβάνοντας υπόψη τους τομείς του ύπνου, της ξεκούρασης, της διατροφής, της άσκησης και της ψυχαγωγίας. Και οι πέντε τομείς θέλουν την προσοχή μας. Είναι δύσκολο να είμαστε ψυχικά δυνατοί όταν οργανικά είμαστε κουρασμένοι και αδύναμοι.

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΤΕ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ: Το παρελθόν κρύβει πληροφορίες που συχνά προσπερνάμε. Εντοπίζοντας πρακτικές που έχουν βοηθήσει στην αντιμετώπιση παλαιότερων δύσκολων καταστάσεων και που πρόσφεραν ελπίδα εκεί που η ελπίδα είχε πληγεί, μας παρέχονται πληροφορίες για αποθέματα εσωτερικών δυνάμεων που μπορούμε να αξιοποιήσουμε στην παρούσα φάση. Σκεφτείτε μια προηγούμενη δύσκολη περίοδο. Τι σας βοήθησε τότε; Πώς μπορείτε να τα εφαρμόσετε στην παρούσα κατάσταση;

ΠΙΣΤΟΙ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΞΙΕΣ ΣΑΣ: Οι αρχές και οι αξίες μας έχουν άμεση σχέση με το στρες. Όταν τις παραβιάζουμε, νιώθουμε ταραχή αλλά και απογοήτευση με τον εαυτό μας. Δεν μπορεί να είμαστε καλά όταν προδίδουμε τον εαυτό μας και αυτά που πρεσβεύει. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο ο τρόπος που λειτουργούμε και πράττουμε να είναι συμβατός με τις αξίες και τις αρχές μας.

Οταν η κρίση τελειώσει

Κάποια στιγμή η κρίση τελειώνει και αυτό που μένει είναι η γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας σχετικά με το πως την διαχειριστήκαμε.

Να θυμάστε ότι κάποια στιγμή η κρίση τελειώνει και αυτό που μένει είναι η γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας σχετικά με το πως την διαχειριστήκαμε. Και την εικόνα μας την διαμορφώνουν οι πράξεις μας. Λόγια λέμε πολλά, το θέμα είναι τι κάνουμε. Το νου σας, λοιπόν, στις πράξεις!”