Νεογνική Ανάπτυξη και µουσική αγωγή
Έχει παρατηρηθεί ότι η ενασχόληση µε την µουσική αρχίζει ή πρέπει να αρχίζει πλέον από
πάρα πολύ µικρές ηλικίες. Έρευνες έχουν πραγµατοποιηθεί εκτενώς σε αυτό το θέµα,
αποδεικνύοντας ότι η µουσική αγωγή καλλιεργείται και επηρεάζει θετικά την ανάπτυξη των
νεογνών.
Παρουσιάζοντας πιο συγκεκριµένα στοιχεία επί του θέµατος, µέσα από µία σύγχρονη έρευνα
των Perani et al. (2010), παρουσιάστηκαν στοιχεία ηµισφαιρικής εξειδίκευσης του βρεφικού
εγκέφαλου κατά την διάρκεια επεξεργασίας της µουσικής ακρόασης ακόµα και από τις
πρώτες ώρες ζωής ενός νεογνού.
Αυτά τα αποτελέσµατα προέκυψαν µετά από εργαστηριακές
έρευνες που αφορούσαν την χρήση µαγνητικού τοµογράφου (MRI) µε την βοήθεια του
οποίου ελέγχθηκε η εγκεφαλική λειτουργία σε νεογέννητα 1 µέχρι 3 ηµερών.
Τα νεογνά
υποκείµενα της έρευνας υποβλήθηκαν σε µουσικές ακροάσεις αποσπασµάτων τονικής
δυτικής µουσικής, εφαρµόζοντας στο πρωτόκολλο έρευνας τονικές τροποποιήσεις και χρήση
παραφωνιών στο αρχικό άκουσµα, καταγράφοντας τελικά την εγκεφαλική ηµισφαιρική
δραστηριότητα ως αποτύπωση και δηµιουργία στρεσογόνας η µη κατάστασης.
Τα
αποτελέσµατα ήταν πραγµατικά εντυπωσιακά, προβάλωντας σε λεπτοµερές βιολογικό
επίπεδο την επίδραση που έχει η µουσική στον εγκέφαλό µας.
Πολύ πριν από αυτήν την έρευνα, η ακουστική αντίληψη των βρεφών είχε φυσικά
απασχολήσει την έρευνα πολλών ερευνητών.
Μεταξύ άλλων, οι Trainor και Heinmiller
(1998), όπου µέσα από µια σειρά πειραµατισµών σχετικά µε την µουσική προτίµηση των
βρεφών στην ακρόαση σύµφωνων και παράφωνων ήχων, κατάφεραν να επιβεβαιώσουν ότι
τα βρέφη όπως και οι ενήλικες τείνουν να δείχνουν µια βιολογική προτίµηση στους
σύµφωνους παρά στους παράφωνους ήχους.
Οι Lubetzky et al. (2010) αρκετά αργότερα, υπογράµµισαν τη σηµαντικότητα και τη
συνδροµή της κλασσικής µουσικής σε περιπτώσεις πρόωρων νεογνών, παρουσιάζοντας τη
θετική επίδραση στον ρυθµό αύξησης βάρους τους. Η έρευνά τους ισχυρίζεται ότι µέσα σε
µόνο 10 λεπτά ακρόασης της µουσικής, παρουσιάστηκε βελτίωση στη χωρική και χρονική
νοηµοσύνη των πρόωρων νεογνών, γεγονός που οδήγησε έµµεσα στο ανωτέρω αναφερόµενο
θετικό αποτέλεσµα.
Ακολουθώντας µία άλλη οπτική γωνία, η έρευνα που πραγµατοποιήθηκε από τους Trainor et
al. (2012) υποστηρίζει ότι η µουσική πολιτισµική ενσωµάτωση (music enculturation) αρχίζει
από τη βρεφική ηλικία, και ότι η ενεργή συµµετοχή στη µουσική δηµιουργία λειτούργει
θετικά ως προς την ένταξη του βρέφους στο κοινωνικό περιβάλλον, επιταχύνοντας
σηµαντικά την ανωτέρω διαδικασία.
Η έρευνά τους εµβαθύνει ακόµα πιο πολύ στο θέµα της
µουσικο-πολιτισµικής αγωγής των νεογνών και υποστηρίζει την σηµαντικότητα της
µουσικής δηµιουργίας (music making) που οδηγεί σε µεταγενέστερο στάδιο στην κοινωνική
συνεργασία και προ-κοινωνική συµπεριφορά στα νήπια.
Στα νεογνά που έλαβαν µέρος στο
ενεργό µέρος της έρευνας παρατηρήθηκε ότι τα αποτελέσµατα δεν ήταν άµεσα ορατά.
Ωστόσο, στην συνέχεια, και µέχρι τους 12 µήνες ζωής αποδείχθηκε ότι εµφάνισαν λιγότερη
δυσφορία σε περιορισµούς, ήταν πιο ήρεµα και χαµογελούσαν περισσότερο, γεγονός που
τελικά απέδειξε την έµµεση, αλλά ταυτόχρονα πιο µακροπρόθεσµα αποτελέσµατα της
εφαρµογής του ερευνητικού πρωτοκόλλου.
Είναι εµφανές ότι οι πιο πάνω έρευνες, µέσα από τον επιστηµονικό φακό τους ρίχνουν φως
σε άγνωστες πτυχές της πρώιµης µουσικής εκπαίδευσης. Παρουσιάζουν ότι η µουσική
παιδεία και η µουσική ανάπτυξη ενός ατόµου ουσιαστικά αρχίζει από τα πρώτα λεπτά που
έρχεται στη ζωή ή και ακόµα πριν καν γεννηθεί, ενώ συνεισφέρουν θετικά στην ανάπτυξη
των νεογνών και βρεφών, όπως επίσης και σε διάφορες δεξιότητες στη µετέπειτα ανάπτυξη
τους.
Ωστόσο, δυστυχώς στην κοινωνία µας, η έννοια µουσική εκπαίδευση, και προπάντων πρώιµη
µουσική ενασχόληση, δεν έχουν λάβει την ανάλογη προσοχή, είτε από τους ανάλογους
φορείς, είτε από τους ίδιους τους γονείς που ουσιαστικά είναι και οι πρώτοι φροντιστές της
ανάπτυξης των βρεφών τους.
Αν και δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι θα πρέπει να
πραγµατοποιηθούν ακόµη πολλές έρευνες για να µπορέσουµε να καταλήξουµε σε στιβαρά
αποτελέσµατα που θα αναφέρονται σε µεγάλο µέρος του πληθυσµού, θα πρέπει επίσης να
εχουµε στο µυαλό µας πάντα αυτήν την ουσιαστική επίδραση που προσφέρει και έχει η
µουσική και ο ήχος στον εγκέφαλό µας, ιδιαιτερα στις µικρές ηλικίες.
Ο κάθε ένας ξεχωριστά
θα πρέπει να φροντίζει για την άµεµπτη προσωπική ενασχόληση του µε τον ήχο και την
µουσική, ενώ ιδιαίτερα, όταν αναφέρεται ως νέος γονιός, να φροντίζει για µια
εµπεριστατωµένη και όσο δυνατόν πιο εκτετεµµένη ενασχόληση του βρέφους του µε αυτήν.
Μόνο θετικά οφέλη, βιολογικά και ψυχολογικά, µπορεί να αποκοµίσει µέσα από τη σωστή
διαδικασία τη επαφής µε κάθε είδους µουσικής, και οι ειδικοί θα είναι πάντα διαθέσιµοι για
µια πιο λεπτοµερή και προσωπική συζήτηση, όπου ιδιαίτερες πτυχές του εκάστοτε
χαρακτήρα αλλά και προσωπικά προφίλ θα λαµβάνονται υπ’όψην για ακόµη καλύτερα και
πιο θετικά αναπτυξιακά και συναισθηµατικά αποτελέσµατα.
2
Dr. Efthymios Papatzikis
Educational Neuroscience of Music and Sound
efp331@mail.harvard.edu
Bibliography
Lubetzky, R., Mimouni, F.B., Dollberg, S., Reifen, R., Ashbel, G. and Mandel, D., 2010. Effect of music
by Mozart on energy expenditure in growing preterm infants. Pediatrics, 125(1), pp.e24-e28.
Perani, D., Saccuman, M.C., Scifo, P., Spada, D., Andreolli, G., Rovelli, R., Baldoli, C. and Koelsch,
S., 2010. Functional specializations for music processing in the human newborn brain. Proceedings of
the National Academy of Sciences, 107(10), pp.4758-4763.
Trainor, L.J., Marie, C., Gerry, D., Whiskin, E. and Unrau, A., 2012. Becoming musically enculturated:
effects of music classes for infants on brain and behavior. Annals of the New York Academy of
Sciences, 1252(1), pp.129-138.
Trainor, L.J. and Heinmiller, B.M., 1998. The development of evaluative responses to music:: Infants
prefer to listen to consonance over dissonance. Infant Behavior and Development, 21(1), pp.77-88.
Winkler, I., Háden, G.P., Ladinig, O., Sziller, I. and Honing, H., 2009. Newborn infants detect the beat
in music. Proceedings of the National Academy of Sciences, 106(7), pp.2468-2471.
