Το άγχος που έχουμε μην τυχόν και κάνουμε λάθος, πηγάζει από την παλιά λογική του “είμαι” που έρχεται σε αντίθεση με το “γίνομαι”. Αυτή η ευρέως διαδεδομένη ιδέα μας βάζει στη λογική να θεωρούμε τον εαυτό μας κάτι στατικό και σε καμία περίπτωση ικανό να εξελιχθεί και να αλλάξει. Και αυτή η λογική είναι που δημιουργεί μεγάλους φόβους μην τυχόν και κάνουμε λάθος. Η λογική και διαδικασία του “γίνομαι” εμπεριέχει την συγχώρεση κι έτσι σε αυτή την οδό της εξέλιξης απαλλασσόμαστε από τον φόβο, την ανασφάλεια αλλά και την ιδέα του λάθους.
Πόσος πολύς κόσμος προσπαθεί να αποφύγει να κάνει λάθη και πόσοι πολλοί βιώνουν τόσο μεγάλο άγχος και αγωνία μην τυχόν και κάνουν κάτι λάθος. Αποφεύγουμε να πάρουμε αποφάσεις λόγω του φόβου αυτού, ο οποίος καταφέρνει να μας παραλύει. Και η συνέχεια είναι προφανής. Μεγάλη αναποφασιστικότητα είτε αφορά σημαντικά είτε λιγότερο σημαντικά θέματα. Όσοι λοιπόν δυσκολεύονται πολύ να αποφασίσουν, συνήθως είναι αποφευκτικοί, αναβλητικοί σε κινήσεις και προστατεύουν τον εαυτό τους όλο και περισσότερο από την ψευδαίσθηση του λάθους. Όμως, πόσο σπάνια είναι να κάτσουμε και να σκεφτούμε τι είναι ακριβώς το λάθος.
Εν γένει, ένα λάθος είναι μια απόφαση ή μια πράξη – ή η απουσία της – που φοβόμαστε ότι θα μετανιώσουμε. Συνήθως τα λάθη προκαλούν πόνο, απώλεια, ή αγώνα. Μοιάζει βέβαια να μην μας νοιάζουν οι συνέπειες και απλά μένουμε στο λάθος. Η ειρωνεία είναι ότι αυτά τα γεγονότα που προσπαθούμε τόσο σκληρά να αποφύγουμε, είναι ακριβώς αυτά που αρκετές φορές έχουμε ανάγκη να ζήσουμε. Και φυσικά, δεν υφίσταται καμία εξέλιξη χωρίς κάποια από αυτά τα δύσκολα συναισθήματα τα οποία τόσο σκληρά παλεύουμε να αποφύγουμε.
Πόσες φορές έχω ακούσει γνωστούς να αναφέρονται σε αποτυχημένους γάμους σαν λάθη τα οποία ολοκληρώθηκαν ή έπαψαν με ένα διαζύγιο. Όμως χωρίς μια τόσο δύσκολη εμπειρία, κανείς εκ των δύο δεν θα είχε την ευκαιρία να ανακαλύψει τις βαθύτερες αλήθειες του εαυτού του. Υπάρχει ατομική εξέλιξη όταν αναλαμβάνουμε την ευθύνη του ανθρώπου που επιλέγουμε για να παντρευτούμε. Μέσα από την επώδυνη εμπειρία, υπάρχει και η ευκαιρία να μάθουμε και να εξελιχθούμε. Αυτές οι γνώσεις, που γεννιόνται από αυτό που αποκαλούμε λάθος, είναι αναγκαίες για την ψυχολογική, συναισθηματική και πνευματική μας ωρίμανση. Και φυσικά είναι θεμελιώδη κομμάτια της διαδικασίας μάθησης.
Αν δούμε τη ζωή μας σαν μια συνεχή ροή – μια διαδικασία που συνεχώς εξελισσόμαστε και γινόμαστε – τότε ίσως μπορέσουμε να σκεφτούμε ότι αυτό που λέμε “λάθος” είναι απλά μια σκηνή που παγώνουμε τον χρόνο. Όμως η ροή της ζωής δεν παγώνει αλλά είναι σε συνεχή κίνηση, εφόσον μπορούμε να έχουμε αυτή την οπτική γωνία. Ο τελειομανής βέβαια βρίσκει εξαιρετικά δύσκολο να υιοθετήσει αυτό που περιγράφω και έτσι παραμένει στο παλιό φοβιστικό δόγμα του.
Ο φόβος μην κάνουμε λάθος έχει αντίκτυπο όχι μόνο στις προσωπικές μας σχέσεις αλλά και στη δουλειά μας, την καριέρα μας και οτιδήποτε θα μπορούσε υπό άλλες συνθήκες να θεωρηθεί απόφαση χωρίς επακόλουθα. Τα λάθη που γίνονται στον επαγγελματικό τομέα μπορεί να οδηγήσουν σε οικονομικές απώλειες ή ακόμα και χρεωκοπίες. Ένα λάθος σε επενδύσεις μπορεί να επιφέρει απώλεια κεφαλαίων. Κι αυτό αδιαμφισβήτητα προκαλεί μεγάλο στρες και πίεση. Αλλά το μόνο βέβαιο είναι ότι αν μια πόρτα κλείσει, μπορεί και πάλι να ανοίξει αν συνειδητοποιήσουμε το λάθος μας. Αν δεν το συνειδητοποιήσουμε, ούτε αυτή μπορεί να ξανανοίξει, ούτε και κάποια άλλη καλύτερη. Το ζητούμενο είναι να μην μπλοκάρουμε στην απώλεια αλλά να αναζητάμε τον τρόπο να καταλάβουμε πώς θα την ξανανοίξουμε. Αυτή η ευκαιρία είναι πάντα εκεί αν μπορέσουμε να βγούμε από το σκοτάδι που έχουμε βάλει τον εαυτό μας και την δούμε. Και φυσικά, η κρίση δημιουργεί νέες ευκαιρίες. Η απόφαση ότι μπορεί να μετανιώσουμε για κάτι είναι μόνο μια περιστασιακή σκηνή ή χρονική στιγμή. Κι αν αυτή την χρονική στιγμή την “τσιμεντώσουμε”, θα είναι δική μας επιλογή.
Η αποφυγή του πόνου – της απώλειας ή της θλίψης – περιορίζει την εμπειρία μας. Είναι χρήσιμες αυτές οι εμπειρίες για να μας οδηγήσουν σε μεγαλύτερη εξέλιξη και γνώση. Οι πεποιθήσεις μας για τα λάθη και την αποτυχία μας βάζουν περιορισμούς όταν επιθυμούμε να έχουμε μια πιο βαθιά και πλούσια σχέση με τη ζωή μας. Ο φόβος μην κάνουμε λάθη μας κρατάει παγιδευμένους σε μια πολύ αόριστη οικεία ζώνη όπως λέω. Όμως η κίνηση προς το άγνωστο – έξω από αυτή τη ζώνη – είναι καταλύτης για την προσωπική μας εξέλιξη.
Όπως είπαμε, ο φόβος μην τυχόν και κάνουμε λάθος μπορεί να είναι μεγάλη φυλακή. Ποιος όμως φτάνει σε σημείο να καταλάβει πραγματικά τι σημαίνει λάθος ; Αν το προσεγγίσουμε από πνευματική οπτική, μπορεί και να ακούσουμε ότι δεν υπάρχει λάθος. Και μόνο η ιδέα του λάθους παράγει μια αντίδραση που προκαλεί φόβο και βόλεμα. Σε αυτή τη φάση έχουμε την τάση να απαξιώνουμε το ένστικτό μας καθώς ο εσωτερικός μας κριτής ορθώνει ανάστημα και επιλέγουμε την «ασφαλέστερη» οδό. Με βάση αυτή τη λογική, εκτιμούμε οτιδήποτε μας κάνει προβλέψιμο και αποφεύγουμε καθετί αβέβαιο όχι όμως σε ρεαλιστικά επίπεδα . Δεν στηρίζω ότι η οδήγηση ενώ έχουμε καταναλώσει αλκοόλ είναι μια σωστή απόφαση, όπως το και το να αφήσουμε ένα μωρό χωρίς να το προσέχουμε. Δεν θα θεωρούσα όμως αυτές τις κινήσεις λάθη αλλά ως μη-λογικές ή αλλιώς ανώριμες συμπεριφορές. Μόνο έτσι δεν θα επαναλάβουμε τέτοιες κινήσεις.
Το άγχος για τα λάθη είναι αυτό που μας κάνει να μένουμε στην λάθος άνεση αυτού που θεωρούμε ότι μας προτάσσουν η φωνή του εσωτερικού κριτή και οι απόψεις των άλλων. Αυτές οι φωνές μας επιβάλουν τις κατάλληλες επιλογές. Αυτή η τάση λοιπόν μας αφήνει παγιδευμένους στην τροχιά μιας κατά περιορισμένης ομολογίας σωστή άποψη. Όταν ζούμε με αυτό τον τρόπο, χάνουμε κάθε δημιουργικό ή ευχάριστο πνεύμα το οποίο θα μας επέτρεπε να έχουμε μια πιο γεμάτη και ευχάριστη ζωή.
Η έννοια του λάθους λοιπόν συνδέεται με την γενικότερη έννοια της αποτυχίας. Και όπως είπα και για το λάθος, έτσι και για την αποτυχία, θεωρώ ότι δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Φανταστείτε έναν μικρούλη να προσπαθεί να κάνει τα πρώτα του βήματα και στο πρώτο σήκωμα να πέφτει. Πόσο γελοίο θα ήταν από μέρους μας να θεωρήσουμε ότι απέτυχε ; Πολύ απλά δεν έχει ακόμα εξοικειωθεί με την επερχόμενη δεξιότητά του για περπάτημα. Δεν έχει φτάσει ακόμα την επιτυχία. Και είναι μόνο ανθρώπινο να αγωνιζόμαστε προς ότι προσπαθούμε να καταφέρουμε. Αν λοιπόν μιλήσω για αυτή τη διαδικασία με όρους αποτυχίας, μόνο καταστροφικό το ακούς και αυτό-υποτιμητικό.
Η ιδέα της αποτυχίας είναι απλά μια πεποίθηση που έχει δημιουργήσει ο νους μας στην τάση μας να γινόμαστε μετρήσιμοι. Δεν έχει καμία άλλη αξία. Με άλλα λόγια, επινοήθηκε. Η ιδέα της αποτυχίας έχει βαθιές ρίζες μέσα μας σαν μηχανισμός. Όπως μια μηχανή δουλεύει και δεν δουλεύει έτσι έχουμε φτάσει σε σημεία να μετράμε τις επιδόσεις και τις προσπάθειές μας με ανάλογα κριτήρια.
Όμως είναι σκοπός της ζωής να ανακαλύπτουμε και να εξελισσόμαστε. Αν είμαστε ενθουσιώδεις για μια νέα εμπειρία και ευκαιρίες εξέλιξης, τότε είναι σίγουρο ότι δεν δίνουμε καθόλου προσοχή στην έννοια του λάθους. Απ` την άλλη μεριά, αν αποφεύγουμε όποιες κινήσεις και δοκιμασίες, το πιο πιθανό είναι να ζούμε μες στον φόβο του λάθους. Και προφανώς οριζόμαστε από τα εμπόδια της ζώνης ασφάλειας.
Όταν πιάνουμε τον εαυτό μας να ακολουθεί τις γραμμές της λογικής του λάθους, χάνουμε την ευκαιρία να ζήσουμε ολοκληρωτικά. Δεν υπάρχει μία σωστή απόφαση ή οδός. Οι έννοιες όπως τα λάθη και οι αποτυχίες μας μπλοκάρουν από τις αναρίθμητες και πολύ επιβραβευτικές εμπειρίες της ζωής. Όταν απελευθερώνουμε τον εαυτό μας από αυτό τον φόβο, μόνο τότε έχουμε τη δυνατότητα να εξελιχθούμε με έναν μεγαλύτερο σκοπό. Λάθη και αποτυχίες είναι δημιουργίες της κουλτούρας που μας έχουν φορεθεί από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, στον μικρόκοσμο και μακρόκοσμό μας. Αν φύγουμε από αυτή την οπτική, θα δούμε πόσο ρέει η ζωή και θα απαλλαχθούμε από την τυρρανία της σκέψης που έχει οδηγό τον φόβο.
Αντί λοιπόν να ρωτάμε τον εαυτό μας, «Θα είναι λάθος αν……;» μπορούμε να πούμε «Θα είναι μια καινούργια προοπτική αυτή η επιλογή ;». Η αυθεντικότητα δεν δίνει αξία στον φόβο ή στην έννοια του λάθους αλλά δίνει μεγάλη έμφαση στο να ζούμε κοντά στη δική μας αλήθεια, και ελεύθεροι από έγνοιες μην τυχόν και μας κρίνουν. Ο φόβος για το λάθος υποδηλώνει την ευαισθησία μας στο τι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς – ένας φαύλος κύκλος και αρκετά επώδυνος τρόπος να ζούμε τη ζωή μας.
Τι λέτε ;
Έχετε κι άλλα χρονικά περιθώρια να ζείτε με αυτή τη λογική ;
