Τι είναι η ομάδα αίματος;
Η ομάδα ή τύπος αίματος είναι μία ταξινόμηση του αίματος που βασίζεται στην παρουσία ή απουσία κάποιων κληρονομούμενων συστατικών που ονομάζονται αντιγόνα στην επιφάνεια των ερυθρών κυττάρων. Η Διεθνής Εταιρεία Μετάγγισης Αίματος αναγνωρίζει περίπου 30 συστήματα ομάδας αίματος, τα πιο σημαντικά από τα οποία είναι το σύστημα ΑΒ0 και το σύστημα Rhesus. Η ομάδα αίματος κληρονομείται κ από τους δύο γονείς με την ίδια πιθανότητα καθώς τα γονίδια είναι συνεπικρατή.
Για παράδειγμα άτομα με ομάδα αίματος Α έχουν στην επιφάνεια των ερυθροκυττάρων τους αντιγόνο τύπου Α, άτομα ομάδας αίματος Β έχουν αντιγόνο Β. Ένα άτομο ομάδας αίματος ΑΒ έχει αντιγόνα Α και Β, ενώ ένα άτομο ομάδας αίματος Ο δεν έχει κανένα αντιγόνο. Το πιο σημαντικό Rhesus αντιγόνο (Rh) είναι το αντιγόνο D και παρομοίως άτομα που στην επιφάνεια των ερυθροκυττάρων τους έχουν το αντιγόνο D χαρακτηρίζονται ως Rhesus θετικα (Rh+) ενώ αν το αντιγόνο απουσιάζει ως Rhesus αρνητικά (Rh-).
Υπολογίζεται ότι περίπου το 85% των ατόμων της λευκής φυλής έχουν ρέζους θετικό και μόνο το 15% αρνητικό, ενώ περίπου το 7% των γυναικών έχει ρέζους αρνητικό.
Η σημασία της ομάδας αίματος στην εγκυμοσύνη
Η ομάδα αίματος έχει ιδιαίτερη σημασία κατά την κύηση, εάν η μητέρα είναι Rhesus αρνητική και αν υπάρχει ασυμβατότητα με τον πατέρα του παιδιού δηλαδή, εάν εκείνος είναι Rhesus θετικός. Στην περίπτωση αυτή το έμβρυο έχει 50% πιθανότητα να γεννηθεί Rhesus θετικό και θα μπορούσαν να συμβούν τα εξής:
Κατά τη διάρκεια της κύησης
Εάν έρθει σε επαφή το αίμα της μητέρας με αυτό του εμβρύου, δηλαδή σε περιπτώσεις όπως η αποκόλληση πλακούντα, η αμνιοπαρακέντηση, ο τραυματισμός στην κοιλιακή χώρα, η κολπική αιμορραγία, ή μαιευτικοί χειρισμοί, π.χ. εξωτερικός μετασχηματισμός, τότε τα ερυθροκύτταρα του εμβρύου αναγνωρίζονται ως «εισβολείς» από το ανοσοποιητικό της μητέρας (καθώς φέρουν αντιγόνο D που για τη μητέρα είναι «ξένο») το οποίο τους «επιτίθεται» με παραγωγή αντισωμάτων για να «αμυνθεί» απέναντι στο μη συμβατό αίμα.
Αυτά τα αντισώματα μπορούν να διαπεράσουν την πλακουντική μεμβράνη και να προκαλέσουν αιμόλυση των εμβρυικών ερυθροκυττάρων (αιμολυτική νόσος των νεογνών) που μπορεί να είναι θανατηφόρα για το έμβρυο (εμβρυικός ύδρωπας) ή να προκαλέσουν άλλες σοβαρές παθήσεις όπως αναιμία, ίκτερο, καρδιακή κάμψη, ηπατοσπληνομεγαλία.
Σε επόμενη κύηση
Εάν στο ιστορικό μιας γυναίκας υπάρχει απόξεση, αποβολή ή τοκετός και εφόσον υπήρχε πιθανότητα να κυοφορούσε ή γέννησε μωρό Rhesus θετικό, τότε στο αίμα της θα υπάρχουν αντισώματα κατά των ερυθροκυττάρων, τα οποία μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο επόμενη κύηση με τον ίδιο τρόπο που αναφέραμε παραπάνω.
Τι πρέπει να κάνει η έγκυος;
Στην αρχή της πρώτης σας εγκυμοσύνης μαζί με τις υπόλοιπες εξετάσεις που θα κάνετε, θα πρέπει να σιγουρευτείτε για την ομάδα αίματος τόσο τη δική σας όσο και του συντρόφου σας ακόμα και αν πιστεύετε ότι τη γνωρίζετε, καθώς και για το αν διαθέτετε αντισώματα έναντι των ερυθροκυττάρων (εξέταση έμμεσος COOMBS θετική ή αρνητική).
Εφόσον είστε Rhesus αρνητική και συνυπάρχει ασυμβατότητα στο ζευγάρι είναι σημαντικό η εξέταση να επαναλαμβάνεται κατ’ εκτίμηση του ιατρού σας και πάντα όταν συντρέχουν έκτακτες συνθήκες όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες μια ενδομυϊκή ένεση με προσχηματισμένα αντισώματα anti-D (θεραπεία ανοσοσφαιρίνης anti-D Rhophylac 300mcg/2ml) γίνεται στην έγκυο κατά την 28η εβδομάδα κύησης (και με πιθανή επανάληψη την 34η εβδομάδα). Η ένεση αυτή δεσμεύει τα ερυθροκύτταρα του εμβρύου προτού ανιχνευθούν από το ανοσοποιητικό σύστημα της μητέρας, παρεμποδίζοντας έτσι την παραγωγή δυνητικά επικίνδυνων αντισωμάτων anti-D.
Στη συνέχεια, μέσα σε 72 ώρες από τον τοκετό και εάν διαπιστωθεί ότι το μωρό είναι Rh+ θα της χορηγηθεί άλλη μία δόση της ίδιας ουσίας. Διαφορετικά, δεν απαιτείται θεραπεία. Ο ιδανικός χρόνος χορήγησης της ένεσης μετά από ένα συμβάν που θα μπορούσε να προκαλέσει “διαρροή” αίματος προς το έμβρυο είναι εντός τριών ημερών.
Ωστόσο, η ένεση μπορεί να είναι αποτελεσματική ακόμα και εάν χορηγηθεί μετά από 10 ημέρες. Η ένεση δεν επηρεάζει το έμβρυο. Η θεραπεία αυτή που εφαρμόζεται ήδη για περισσότερα από 30 χρόνια, παράγεται από πλάσμα από ειδικά επιλεγμένους αιμοδότες.
Τι γίνεται αν δεν υπάρξει η απαραίτητη πρόληψη;
Στην περίπτωση που μια γυναίκα με Rh- δεν έχει πάρει την κατάλληλη αγωγή στην πρώτη εγκυμοσύνη ή παρά τα προληπτικά μέτρα έχει αναπτύξει αντισώματα και είναι ξανά έγκυος, θα πρέπει να υποβληθεί σε αμνιοπαρακέντηση για να διαπιστωθεί η ομάδα αίματος του εμβρύου. Εφόσον το έμβρυο βρεθεί Rhesus αρνητικό δεν απαιτείται παρέμβαση και η εγκυμοσύνη συνεχίζεται κανονικά. Στη περίπτωση όμως που βρεθεί Rhesus θετικό χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση του επιπέδου των αντισωμάτων. Εάν αυτά αυξηθούν πολύ, ενδέχεται να χρειαστεί πρόκληση πρόωρου τοκετού ή, σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, μετάγγιση αίματος στο έμβρυο ενόσω αυτό είναι ακόμα μέσα στη μήτρα. Αυτού του είδους η μετάγγιση ονομάζεται “ενδομήτρια μετάγγιση” και πραγματοποιείται σε ειδικά νοσοκομεία.
Δείτε επίσης: Ο καθοριστικός ρόλος της προγεστερόνης, Φολικό οξύ, ο σούπερ ήρωας της εγκυμοσύνης!
