Εξωσώματα στο μητρικό γάλα: επιγενετική επικοινωνία μητέρας–βρέφους
Τα εξωσώματα του μητρικού γάλακτος αποτελούν έναν από τους πλέον δυναμικούς και βιολογικά ενεργούς μηχανισμούς επικοινωνίας μεταξύ μητέρας και βρέφους. Πρόκειται για μικρά εξωκυττάρια κυστίδια, πλούσια σε microRNAs, πρωτεΐνες και λιπίδια, τα οποία επιβιώνουν της πέψης και ασκούν επιγενετικές και ανοσορρυθμιστικές επιδράσεις στον ταχέως αναπτυσσόμενο οργανισμό του νεογνού.
Τα εξωσώματα που κυκλοφορούν στο μητρικό γάλα προκαλούν βιογένεση, ρύθμιση της ανοσολογικής ωρίμανσης, ενισχύουν την εντερικής υγεία και του μακροπρόθεσμου μεταβολικού και ανοσολογικού προγραμματισμού ολόκληρου του οργανισμού του μωρού.
Τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική έρευνα έχει στραφεί έντονα στα εξωκυττάρια κυστίδια και ειδικότερα στα εξωσώματα, ως βασικούς φορείς μητρικών βιολογικών σημάτων. Τα εξωσώματα του μητρικού γάλακτος θεωρούνται σήμερα κεντρικοί μεσολαβητές επιγενετικής ρύθμισης μετά τη γέννηση.
Ορισμός και βιογένεση των εξωσωμάτων
Τα εξωσώματα είναι εξωκυττάρια κυστίδια μεγέθους 30–150 nm, τα οποία προέρχονται από το ενδοσωματικό σύστημα των κυττάρων. Στο μητρικό γάλα εκκρίνονται κυρίως από:
-
επιθηλιακά κύτταρα του μαστικού αδένα
-
ανοσοκύτταρα της μητέρας
-
Περιβάλλονται από λιπιδική διπλοστιβάδα, γεγονός που τα προστατεύει από μηχανική και ενζυματική αποδόμηση.
Σύσταση των εξωσωμάτων του μητρικού γάλακτος
Τα εξωσώματα περιέχουν:
-
microRNAs (miRNAs) με ρυθμιστική δράση στη γονιδιακή έκφραση
-
mRNA
-
πρωτεΐνες ανοσολογικής σημασίας
-
λιπίδια με σηματοδοτικό ρόλο
Η σύνθεσή τους δεν είναι στατική, αλλά μεταβάλλεται ανάλογα με:
-
το στάδιο γαλουχίας
-
την ηλικία κύησης (τελειόμηνο/πρόωρο νεογνό)
-
τη φλεγμονώδη ή λοιμώδη κατάσταση της μητέρας
Αντοχή στην πέψη και βιοδιαθεσιμότητα
Σε αντίθεση με πολλές βιοδραστικές ουσίες, τα εξωσώματα:
-
επιβιώνουν στο όξινο περιβάλλον του στομάχου
-
απορροφώνται από τα εντερικά επιθηλιακά κύτταρα
-
μεταφέρουν το περιεχόμενό τους σε τοπικούς και συστηματικούς ιστούς
Αυτό επιτρέπει την άμεση αλληλεπίδραση με το αναπτυσσόμενο ανοσοποιητικό σύστημα.
Επιγενετική δράση
Τα miRNAs των εξωσωμάτων:
-
δεν τροποποιούν την αλληλουχία του DNA
-
ρυθμίζουν την έκφραση γονιδίων-στόχων
Με αυτόν τον τρόπο επηρεάζουν:
-
την ωρίμανση Τ-λεμφοκυττάρων
-
τη φλεγμονώδη απόκριση
-
την ισορροπία ανοχής–άμυνας
Η δράση αυτή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα επιγενετικής επίδρασης μετά τη γέννηση.
Ρόλος στην ανοσολογική ωρίμανση
Τα εξωσώματα του μητρικού γάλακτος:
-
προάγουν την ανοσολογική ανοχή
-
μειώνουν τον κίνδυνο αλλεργιών
-
ρυθμίζουν την υπερβολική φλεγμονή
Ιδιαίτερα στα πρόωρα νεογνά, συμβάλλουν στην προστασία από σοβαρές εντερικές φλεγμονώδεις καταστάσεις, όπως η νεκρωτική εντεροκολίτιδα.
Κλινικές και εξελικτικές προεκτάσεις
Η παρουσία εξωσωμάτων στο μητρικό γάλα:
-
εξηγεί εν μέρει τα μακροπρόθεσμα οφέλη του θηλασμού
-
ενισχύει την έννοια του αναπτυξιακού προγραμματισμού της υγείας (DOHaD)
-
διαφοροποιεί ουσιαστικά το μητρικό γάλα από οποιοδήποτε υποκατάστατο
Εξωσώματα και επιγενετική
Το μητρικό γάλα αποτελεί ένα εξελικτικά εξελιγμένο σύστημα επιγενετικής επικοινωνίας. Τα εξωσώματα λειτουργούν ως φορείς πληροφορίας που ρυθμίζουν την ανάπτυξη, την ανοσία και τη μακροπρόθεσμη υγεία του παιδιού. Η κατανόηση του ρόλου τους ενισχύει τη σημασία της υποστήριξης και προστασίας του θηλασμού ως θεμελιώδους πράξης δημόσιας υγεία