Πολύ συχνά ο όρος “ΔΕΠΥ” χρησιμοποιείται για παιδιά που εμφανίζουν “κακές” συμπεριφορές ή υψηλά επίπεδα ενέργειας. Φαίνεται όμως πως υπάρχει μεγάλη σύγχυση σχετικά με αυτή τη διαταραχή – ποιος την παρουσιάζει, πώς μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητα, τι την προκαλεί και ποια είναι η θεραπεία της. Παρακάτω αναλύονται οι αλήθειες και οι μύθοι που υπάρχουν γύρω από τη ΔΕΠΥ:
ΜΥΘΟΣ # 1 – Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – με Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) δεν είναι μια πραγματική διαταραχή.
✓ ΑΛΗΘΕΙΑ: Η ΔΕΠ-Υ είναι πολύ πραγματική! Είναι μια νευρογενής διαταραχή που επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να ρυθμίζει διάφορες λειτουργίες και συμπεριφορές του εγκεφάλου (ή “δεξιότητες εκτελεστικής λειτουργίας”) και αναγνωρίζεται ως διαταραχή από εκπαιδευτικούς, ιατρικούς και θεραπευτικούς επαγγελματίες. Η ΔΕΠ-Υ που κάποτε ήταν γνωστή ως Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠ) μετονομάστηκε σε «ΔΕΠ-Υ» το 1994. Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι ΔΕΠ-Υ:
- Ανησυχία: δυσκολία στην προσοχή, δυσκολία στην παραμονή σε κάποια εργασία, προφανή προβλήματα ακρόασης, δυσκολία στην παρακολούθηση και εκτέλεση οδηγιών, προβλήματα στην οργάνωση, αποφυγή πράξεων που απαιτούν ψυχική προσπάθεια, τάση να χάνονται πράγματα, αφηρημάδα και ανάγκη για συνεχή διασκέδαση.
- Υπερδραστηριότητα-παρορμητικότητα: έντονη κινητικότητα, δυσκολία του ατόμου να παραμείνει καθισμένο, υπερβολική ένταση, δυσκολία να παίζει ήσυχα, πάντα βρίσκεται “εν κινήσει”, παρατηρείται λογόρροια και ταχυλαλία ενώ το άτομο τείνει να διακόπτει, να δίνει μισές απαντήσεις ή αφήνει ανολοκλήρωτα σχόλια.
- Συνδυασμός: ο πιο συνηθισμένος τύπος. ένας συνδυασμός των δύο πρώτων τύπων.
ΜΥΘΟΣ # 2 – Η ΔΕΠ-Υ είναι ασυνήθιστη και εμφανίζεται μόνο στα αγόρια.
✓ ΑΛΗΘΕΙΑ: Η ΔΕΠΥ δεν έχει να κάνει με την ηλικία, το φύλο, το IQ, τη θρησκεία ή την κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Επηρεάζει περίπου το 10% των παιδιών σχολικής ηλικίας και τα αγόρια έχουν τριπλάσια πιθανότητα διάγνωσης από τα κορίτσια. Για να τεθεί αυτό το στατιστικό στοιχείο σε προοπτική, ένα μέσο μέγεθος τάξης 25 μαθητών μπορεί να έχει 2-3 μαθητές με στοιχεία ΔΕΠ-Υ (!!!).
ΜΥΘΟΣ # 3 – Η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ είναι εύκολη.
✓ ΑΛΗΘΕΙΑ: Η διάγνωση απαιτεί αξιολόγηση από αναπτυξιολόγο παιδίατρο, ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο. Δεν υπάρχει κανένα τεστ που να ανιχνεύει τη ΔΕΠ-Υ. Αντ ‘αυτού, οι επαγγελματίες διεξάγουν συνεντεύξεις και συλλέγουν πληροφορίες για τη συμπεριφορά και τις μορφές των συμπτωμάτων από γονείς, κηδεμόνες και δασκάλους. Για τη διάγνωση της ΔΕΠ-Υ, οι συμπεριφορές ενός παιδιού πρέπει:
(1) να εμφανίζονται πριν την ηλικία των 12 ετών,
(2) να είναι πιο σοβαρές από ό,τι σε άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας,
(3) να διαρκούν πάνω από 6 μήνες και
(4) να εμφανίζονται σε δύο ή περισσότερα περιβάλλοντα της ζωής ενός παιδιού (σχολείο, σπίτι, παιδική μέριμνα κλπ.).
ΜΥΘΟΣ # 4 – Η ΔΕΠ-Υ δεν συνυπάρχει με άλλες συνθήκες.
✓ ΑΛΗΘΕΙΑ: Περίπου 2/3 παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν μία ή περισσότερες συνυπάρχουσες καταστάσεις που αναφέρονται παρακάτω:
- Το 50% έχει μαθησιακές δυσκολίες που επηρεάζουν την ανάγνωση, το γραπτό, τη συγκέντρωση και την προσοχή.
- Το 40% έχει Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχής (ODD) και Διαταραχή Συμπεριφοράς (CD) που χαρακτηρίζεται από πράξεις έλλειψης εμπιστοσύνης, πείσματος, ξεσπασμάτων και επιθετικότητας.
- Το 30% έχει διαταραχές άγχους και μπορεί να παρουσιάσει υπερβολική ανησυχία, φόβο ή πανικό.
- Το 20% έχει διαταραχές της διάθεσης, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης και της διπολικής διαταραχής. Μπορεί να αισθάνονται απομονωμένοι, να έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, είναι ευερέθιστοι και έχουν ταχέως μεταβαλλόμενες διαθέσεις.
- Οι διαταραχές ύπνου επηρεάζουν τα άτομα με ΔΕΠΥ δύο έως τρεις φορές περισσότερο από αυτά χωρίς ΔΕΠΥ.
ΜΥΘΟΣ # 5 – Η ΔΕΠ-Υ είναι αβλαβής.
✓ ΑΛΗΘΕΙΑ: Η ΔΕΠ-Υ μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του παιδιού να λειτουργεί σωστά κοινωνικά, ακαδημαϊκά και στο σπίτι. Η μη διαγνωσμένη και / ή μη θεραπευόμενη ΔΕΠ-Υ μπορεί να συμβάλει σε αποτυχία στο σχολείο, στη μειωμένη παραγωγικότητα της εργασίας, στις κακές σχέσεις, στην υπερκατανάλωση τροφής και στην παχυσαρκία, στη δυσκολία τήρησης του νόμου και τα άτομα αυτά μπορεί να είναι επιρρεπής σε ατυχήματα στην οδήγηση.
ΜΥΘΟΣ # 6 – Η εμφάνιση της ΔΕΠ-Υ προκύπτει από λάθη στην ανατροφή του παιδιού.
✓ ΑΛΗΘΕΙΑ: Η ΔΕΠ-Υ δεν οφείλεται σε φτωχή γονική μέριμνα, στην κατανάλωση ζάχαρης, σε τροφικές αλλεργίες, στην έκθεση στη τηλεόραση, σε οικογενειακά προβλήματα, εμβόλια ή κακούς δασκάλους ή σχολεία. Δεν είναι λάθος κανενός! Η ακριβής αιτία είναι άγνωστη, αλλά οι ειδικοί γνωρίζουν ότι είναι νευρογενής. Οι έρευνες δείχνουν ότι ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου είναι 5-10% μικρότερες σε παιδιά με ΔΕΠ-Υ. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες κινδύνου που συνδέονται με τη ΔΕΠ-Υ αργότερα στη ζωή, συμπεριλαμβανομένου του καπνίσματος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, της προωρότητας, του πολύ χαμηλού βάρους γέννησης, των τραυματισμών στον εγκέφαλο κατά τη γέννηση, του φύλου, του οικογενειακού ιστορικού και των περιβαλλοντικών τοξινών.
ΜΥΘΟΣ # 7 – Η θεραπεία ΔΕΠ-Υ είναι απλή.
✓ ΑΛΗΘΕΙΑ: Δεν υπάρχει θεραπεία ακόμα, αλλά υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες για να βοηθήσουν τα παιδιά να ζήσουν μια ομαλή ζωή και να μειώσουν τα συμπτώματά τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι επαγγελματίες μπορούν να θεραπεύσουν τη ΔΕΠ-Υ με συνδυασμούς φαρμάκων, συμπεριφορικής θεραπείας, γονικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης και εκπαιδευτικής υποστήριξης. Στο σπίτι, υπάρχουν αρκετές στρατηγικές συμπεριφοράς που μπορούν να εφαρμόσουν οι γονείς για να βοηθήσουν τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ:
- Δημιουργήστε ένα οπτικό πρόγραμμα. Ακολουθήστε την ίδια ρουτίνα κάθε μέρα. Δημοσιεύστε ένα πρόγραμμα καθημερινών δραστηριοτήτων κάπου που να το βλέπει το παιδί. Στη συνέχεια, δεν θα έχει χρόνο να κάνει ερωτήσεις όλη την ημέρα σχετικά με την εργασία, τις δουλειές, το παιχνίδι ποδοσφαίρου ή το γεύμα.
- Οργανωθείτε. Αν το παιδί χάνει εύκολα τα πράγματα, ορίστε ένα συγκεκριμένο μέρος για σακίδια, παπούτσια, παιχνίδια και ρούχα. Θα είναι σε θέση να βρει πράγματα πιο γρήγορα και με λιγότερη απογοήτευση.
- Αποφύγετε τις περισπασμούς. Όταν το παιδί είναι στο σπίτι, ειδικά κατά τη διάρκεια της εργασίας και των ωρών γεύματος, βεβαιωθείτε ότι έχετε απενεργοποιήσει όλες τις ηλεκτρονικές συσκευές (τηλεόραση, tablet, κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές, ραδιόφωνο κ.λπ.) για να επιτρέψετε στο παιδί σας να εστιάσει πιο εύκολα.
- Περιορίστε τις επιλογές. Εάν το παιδί είναι προβληματισμένο με τη λήψη αποφάσεων, παρουσιάστε του δύο επιλογές (π.χ. ρούχα, παιχνίδια, γεύματα κλπ.).
- Αλλάξτε τον τρόπου αλληλεπίδρασης. Βεβαιωθείτε ότι δώσατε στο παιδί σαφείς, σύντομες οδηγίες με θετικό και ενθαρρυντικό τρόπο, αντί να γκρίνιαζετε ή να το κάνετε να αισθάνεται ένοχο ή μπερδεμένο.
- Χρησιμοποιήστε στόχους και ανταμοιβές. Τα περισσότερα παιδιά ανταποκρίνονται καλά στα οπτικά διαγράμματα. Παρακολουθήστε τους στόχους με τους οποίους εργάζεται το παιδί, παρακολουθήστε τις θετικές συμπεριφορές και ανταμείψτε τις προσπάθειές του.
- Η πειθαρχία είναι αποτελεσματική. Χρησιμοποιήστε χρονικά όρια ή απώλεια προνομίων ως συνέπειες για ακατάλληλη συμπεριφορά αντί να φωνάζετε ή να πιέζετε.
- Βρείτε ένα χόμπι ή ένα ταλέντο. Τα αισθήματα ολοκλήρωσης μπορούν να αυξήσουν την αυτοεκτίμηση και τις κοινωνικές δεξιότητες. Βοηθήστε το παιδί να βρει κάτι για να πετύχει, όπως μάθηση ενός οργάνου ή παιχνίδι αθλητισμού.
Υπάρχουν πολλοί μύθοι γύρω από τη ΔΕΠ-Υ, αλλά η γνώση των γεγονότων μπορεί να βοηθήσει τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και το ευρύ κοινό να γίνουν συνοδοιπόροι για τα παιδιά με αυτή τη διάγνωση. Με τη σωστή υποστήριξη και θεραπεία, είναι πολύ πιθανό για όσους έχουν ΔΕΠΥ να ζήσουν μια παραγωγική, επιτυχημένη και ευτυχισμένη ζωή.
πηγές:
– Attention Deficit Hyperactivity Disorder,” National Institute of Mental Health, τελευταία πρόσβαση Ιούλιος 2020,https://www.nimh.nih.gov/health/topics/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/index.shtml
-7 Facts You Need to Know about ADHD,” ADHD Awareness Month, τελευταία πρόσβαση Αύγουστος 2020, http://www.adhdawarenessmonth.org/adhd-fact
https://www.nimh.nih.gov/index.shtml τελευταία πρόσβαση Αύγουστος 2020
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiY1JKasIHrAhULxoUKHfctDEoQFjAAegQIAxAB&url=https%3A%2F%2Fwww.adhdhellas.org%2F2013-09-13-13-14-13%2Fti-einai&usg=AOvVaw2S58SH3MIziSZQ2dqysG14 τελευταία πρόσβαση Ιούλιος 2020
