Από τη Διαιτολόγο και Αθλητική Διατροφολόγο Ελεάννα Τσιτσιμπίκου, BSc, MSc, RD
Για πολλούς, η αλλαγή εποχής, ή και οι νέες καταστάσεις είναι το έναυσμα για «detox» και «cleansing».
Σύμφωνα με τους υποστηριχτές αυτών των πρακτικών, μέρα με τη μέρα, προκαλείται υπερβολική
συσσώρευση τοξινών στο σώμα μας, τις οποίες πρέπει να «αποτοξινώσουμε» ή να «καθαρίσουμε», γιατί αν
δεν το κάνουμε, αυτές θα απειλήσουν σημαντικά την υγεία μας. Είναι, όμως, έτσι;
Ας δούμε τι σημαίνει « detox » και « cleansing »
Πριν από την τάση που έχει επικρατήσει τα τελευταία έτη, η λέξη «αποτοξίνωση» αναφερόταν σε μια
ιατρική διαδικασία αποβολής επικίνδυνων και συχνά απειλητικών για τη ζωή επιπέδων αλκοόλ,
ναρκωτικών, ή και δηλητηρίων. Πρόκειται για κλινική θεραπεία, η οποία πραγματοποιείται σε
νοσοκομειακό περιβάλλον και περιλαμβάνει τη χρήση φαρμάκων, ή και άλλων συνδυαστικών θεραπειών,
ανάλογα με τον τύπο και τη σοβαρότητα της τοξικότητας.
Όπως είναι αντιληπτό, η μοντέρνα έννοια της «αποτοξίνωσης» είναι τελείως διαφορετική υπόθεση. Εκτός
από την αποβολή των τοξινών που υποτίθεται ότι έχουν συσσωρευθεί στο σώμα μας, υποστηρίζεται πως
μπορούμε να αποτοξινωθούμε μόνοι μας, για να αντιμετωπίσουμε πονοκεφάλους, φουσκώματα, πόνους
στις αρθρώσεις, κόπωση και κατάθλιψη, αλλά και για να χάσουμε βάρος. Όλα σε ένα, δηλαδή. Και χωρίς
καμία λογική σύνδεση μεταξύ των ιδιοτήτων αυτών. Στο όνομα detox και cleansing, προωθούνται προϊόντα
χωρίς ιατρική συνταγή, παρά μόνο με μια ετικέτα «detox» ή «cleansing» για συγκεκριμένο όργανο ή για
ολόκληρο το σώμα, και φυσικά με καθόλου αμελητέο κόστος.
Δίαιτες « detox » και « cleansing »
Όι δίαιτες αυτές προβάλλονται από διασημότητες, ή από instagramers και in>uencers, οι οποίοι/ες στην
πλειονότητά τους δεν έχουν σχέση με τον επιστημονικό κλάδο. Συνήθως, περιλαμβάνουν πρακτικές, όπως
για παράδειγμα ένα λίτρο ζεστό αλατόνερο κάθε πρωί, ύστερα, κατά τη διάρκεια της ημέρας διαλύματα
νερού με χυμό λεμονιού, σιρόπι σφενδάμου και κόκκινο πιπέρι, και το βράδυ, ένα φλιτζάνι καθαρτικό τσάι.
Υπάρχουν, βέβαια, και διάφορα άλλα φυτικά υπερ-ροφήματα με υπερ-τροφές που χρησιμοποιούνται (αν
και δεν υπάρχει τρόφιμο που να φέρει την κάπα του σούπερ ήρωα της υγείας).
Δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις για την αποτελεσματικότητά τους, ούτε σχετικά δεδομένα στην
επιστημονική βιβλιογραφία. Ωστόσο, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι δίαιτες που αποκλείουν ομάδες
τροφίμων, οι δίαιτες αυστηρής νηστείας και οι δίαιτες εξαιρετικά χαμηλών θερμίδων, αναγκάζουν το σώμα
μας να μειώσει τον βασικό μεταβολικό ρυθμό του, καθώς μάχεται να εξοικονομήσει ενέργεια, για να φέρει
εις πέρας τις λειτουργίες του. Συνεπώς, μόλις επιστρέψουμε στον τρόπο διατροφής που συνηθίζαμε, το
βάρος μας θα αρχίσει να αυξάνεται ταχύτατα. Μια αρκετά στερητική δίαιτα αποφέρει απώλεια βάρους.
Όμως, μεγάλο μέρος αυτής της απώλειας προκύπτει από απώλεια υγρών, που σχετίζεται με εξαιρετικά
χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων και με αυξημένη κινητικότητα του εντέρου ή αυξημένη διούρηση.
Συνήθως, ο εντερικός «καθαρισμός», η ουσιαστική έννοια του «cleansing» περιλαμβάνει καθημερινή χρήση
από κάποιο συμπλήρωμα υψηλής περιεκτικότητας σε ίνες, σε συνδυασμό με ένα άλλο «υποστηρικτικό»
συμπλήρωμα που περιέχει βότανα ή ένζυμα και ένα καθαρτικό τσάι, ενώ μπορεί να συνοδεύεται και από
κλύσματα. Όι κατασκευαστές και υποστηριχτές τους συστήνουν τη συνέχιση της αγωγής για αρκετές
εβδομάδες. Υποτίθεται πως στοχεύουν στην αποβολή παρασίτων από τα κόπρανα, που υποστηρίζεται πως
συσσωρεύονται και προσκολλώνται στα εντερικά τοιχώματα.
Αναφορικά με την αποτελεσματικότητα, αρκετές μελέτες δείχνουν ότι το γαϊδουράγκαθο, το οποίο συχνά
χρησιμοποιείται ως υποστηρικτικό συμπλήρωμα, μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία του ήπατος με λίγες
παρενέργειες. Όμως, δεν υπάρχουν άλλα σχετικά επιστημονικά στοιχεία για τη διαδικασία στο σύνολό της,
καθώς επίσης, ο τρόπος με τον οποίο διαφημίζεται ότι δρα αυτή τη πρακτική δε συνάδει με τον τρόπο που
λειτουργεί το έντερό μας στην πραγματικότητα. Σε αυτό το σημείο χρειάζεται να τονίσουμε πως τα όργανά
μας, και ιδίως το ήπαρ μας, επιτελούν σημαντικές διεργασίες και διαχειρίζονται καθημερινά πληθώρα
συστατικών και ουσιών, σε πολύ λίγο χρόνο, χωρίς την ανάγκη για δική μας βοήθεια. Και μήπως αυτή η
βοήθεια θα μπορούσε να μας βλάψει;
Πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία
Συνήθως, αυτές οι δίαιτες είναι ακραία περιοριστικές. Δεν περιέχουν πρωτεΐνες, λιπαρά οξέα και άλλα
απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Όι υδατάνθρακες παρέχουν αποκλειστικά τη συνολική ενέργεια, η οποία
μπορεί να αντιστοιχεί σε μόνο 600 θερμίδες. Αποδεδειγμένα, η καθημερινή εφαρμογή αυτών των
πρακτικών μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση, εξάντληση των ηλεκτρολυτών, έλλειψη θρεπτικών
συστατικών και βλάβη της φυσιολογικής λειτουργίας του εντέρου. Μπορεί επίσης να διαταράξει την
εντερική χλωρίδα, δηλαδή τους μικροοργανισμούς που εκτελούν χρήσιμες πεπτικές λειτουργίες. Κάποιος
που ακολουθεί αυτήν τη δίαιτα επανειλημμένως μπορεί να διατρέχει κίνδυνο μεταβολικής οξέωσης, μια
διαταραχή της οξεοβασικής ισορροπίας του σώματος, η οποία οδηγεί σε υπερβολική οξύτητα στο αίμα. Η
σοβαρή μεταβολική οξέωση μπορεί να οδηγήσει σε κώμα και θάνατο.
Τι πρέπει να κάνουμε, λοιπόν, για να διατηρήσουμε τις ισορροπίες στον οργανισμό μας;
Ας φανταστούμε πως καταναλώνουμε καθημερινά σημαντικές ποσότητες αλκοόλ ή πως καπνίζουμε. Θα
θεωρούσαμε πως θα μπορούσαμε να αναστρέψουμε τον κίνδυνο, εφόσον θα ακολουθούσαμε μια άλλη
υπερβολική πρακτική για κάποιο διάστημα; Η μήπως θα ήταν πιο αποτελεσματικό να μειώναμε το
κάπνισμα και την κατανάλωση αλκοόλ; Με την λογική θα απαντούσαμε το δεύτερο. Με την ίδια λογική, θα
μπορούσαμε να θεωρήσουμε πως αν κάναμε συστηματική άσκηση και απολαμβάναμε μια υγιεινή και
ισορροπημένη διατροφή, όπως η μεσογειακή δίαιτα, δε θα χρειαζόταν να αναζητάμε ακραίες λύσεις της
τελευταίας στιγμής.
Το μοντέλο της μεσογειακής διατροφής περιλαμβάνει κυρίως προϊόντα του τόπου μας, όπως ελαιόλαδο,
λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς, φρούτα, γαλακτοκομικά, ψάρια και θαλασσινά,
καθώς και κρέας (με μέτρο). Όλα αυτά τα τρόφιμα δίνουν την πρωτεΐνη, τα αμινοξέα, τα ακόρεστα λίπη, τις
ίνες, τα άμυλο, τις βιταμίνες και τα μέταλλα που χρειάζεται ο οργανισμός μας για τη διατήρηση των
λειτουργιών του και τη θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ η μεσογειακή διατροφή στο
σύνολό της έχει συνδεθεί με την επίτευξη και τη διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, καθώς και με την
προστασία από χρόνιες παθήσεις.
Αρα, θα μπορούσαμε να πούμε με σιγουριά, πως η απόλυτη «αποτοξίνωση» μπορεί να είναι ένας καλός και
ισορροπημένος τρόπος ζωής. Εφόσον μπορούμε να πετύχουμε τον στόχο μας, έχοντας ποικιλία στη γεύση
και παραμένοντας χορτάτοι και υγιείς, γιατί να σπαταλάμε τα χρήματά μας και να αναλώνουμε εμάς τους
ίδιους σε εφήμερες λύσεις, που σίγουρα θα μας… «κοστίσουν ακριβά»;
